zondag 27 december 2015

Jozi at night

Sommige reisverslagen kan de thuisbasis het beste pas achteraf lezen. Maar eigenlijk is er helemaal niets gebeurd. De enige reden dat hier een verhaal in zit is omdat Zuid-Afrikanen het allemaal nogal spannend vonden.

Johannesburg is een notoir onveilige stad: de hoeveelheid roofovervallen, gewelddadige inbraken, en car hijacks is relatief hoog, al is de kans dat je waar ook ter wereld onder een auto komt nog altijd veel hoger. Dat zeg ik altijd maar tegen mezelf als ik hier rondreis.

Er is mij hier nog nooit iets naars overkomen, en bijna alle mensen met wie ik opgetrokken ben, vaak naar gebieden waar niet elke toerist zomaar komt, zijn altijd alleen maar ontzettend aardig en zorgzaam voor me geweest. Ik weet dat het voor een groot deel geluk is, maar toch vraag ik me vaak af of Zuid-Afrikanen geen spoken zien. Al die omheinde huizen, geëlektrificeerde hekken, gated communities, bewakingscamera's, gepantserde auto's - is het geen collectief angstspasme?

Ik weet het niet, dus ik zorg dat ik altijd met mensen ben die ik vertrouw. Ik heb daar een antenne voor ontwikkeld. Als ik me op een of andere wijze niet helemaal op mijn gemak voel bij iemand, als er iets is in de stem van iemand, de oogopslag of de lichaamstaal, dan zal ik een gesprek of interactie met die iemand nooit langer laten duren dan nodig en zal ik nooit met die iemand op stap gaan. Zonder twijfel niet oversteken. Ik heb een solide sociaal netwerk hier en laat mensen altijd weten waar ik ben. Ik kijk extra om me heen als ik geld pin, of uit een auto stap, of een deur binnenga. 

Al op Schiphol, afgelopen maandag had ik drie uur vertraging: een kapotte board computer in het KLM-vliegtuig. Blij dat ze het mankement ontdekten voor we opgestegen waren. Later hoorde ik van Grant dat dezelfde KLM-vlucht enkele weken geleden ook vertraging had door technische mankementen.

[Disclaimer (of spoiler): deze observatie is de enige in dit reisverslag die een reëel gevaar betreft.]

Gevolg was dat we niet om 10 uur 's avonds in Johannesburg zouden aankomen, maar om 1 uur 's nachts. Ik vond dat ik het Grant en Angus niet aan kon doen om midden in de nacht naar de luchthaven te komen om me af te halen, dus ik sprak al op Schiphol met ze af dat ik in een luchthavenhotel zou overnachten. Ze wilden er niet van weten. Ze vonden het niet erg om wakker te worden. Ik kon een veilige luchthaventaxi nemen en hoefde maar aan te bellen en ze konden me zo binnenlaten.

Dus ik nam een luchthaventaxi om 2 uur 's nachts en reed met de taxichauffeur naar de stad. Gecertificeerde luchthaventaxi's zijn hartstikke veilig, maar toch meteen maar een praatje beginnen, contact maken, kijken hoe hij reageert, aanvoelen of het OK is. Een witte vrouw, alleen, midden in de nacht in Joburg...

Het was OK. Leonard, de chauffeur wilde weten hoe Nederland eruit ziet (geen bergen), wat mensen daar doen (fietsen), wat ze eten (hutspot en pasta) en of ze er veel koeien hebben (heel veel). "En zijn er ook veel overvallen?", vroeg hij. Nee, zei ik. Holland is heel veilig, maar dat komt omdat heel Europa een grote gated community is en iedereen die van buiten komt met grote hekken buitengehouden wordt. "Hmmmm" knikte Leonard.

"Is het jou wel eens overkomen, een overval?" vroeg ik. Leonard fronste licht zijn wenkbrauwen, maar gaf verder geen enkel teken van gekwetstheid: "No", zei hij waardig en vriendelijk, "I am a man of God".

Het duurde enkele akelige seconden voor ik door had hoe hij mijn vraag had opgevat. "Nooooooo" riep ik uit, om dit vreselijke misverstand zo snel mogelijk uit de wereld te helpen, en raakte even zijn schouder aan. "Ik bedoel niet dat jij zoiets doet, anders zou ik hier toch niet zitten? Ik bedoel: is het jou wel eens gebeurd? Heeft iemand jou wel eens overvallen?" "Ooooohhhh" zei Leonard opgelucht en begon verlegen te grinniken. "Nee, het is mij nog nooit gebeurd". En we giechelden de pijnlijkheid weg.

Maar ik was geschokt en ook verdrietig. Terug in Zuid-Afrika. Godverdomme. Een zwarte man is niet eens verbaasd als een witte vrouw hem vraagt of hij overvallen pleegt. Net als veel moslims niet meer verbaasd zijn dat veel Europeanen a priori potentiële terroristen in hen zien.

We arriveerden bij het huis van Grant en Angus. "Bel eerst maar aan" zei Leonard. "Zodra ze open doen, kun je me betalen." Dit is gewoonte in Zuid-Afrika: je laat een passagier nooit aan de straatkant staan, ook niet midden op de dag. Hij moet een poort in een van de vele muren hebben om door naar binnen te gaan en veilig achter een hek te zijn.

Ik belde en belde en belde. Geen antwoord. Leonard stapte uit, sloot zijn auto af en kwam naast me staan, bleef om zich heenkijken. Het was half drie 's nachts. In Johannesburg. F&%k. "Weet je zeker dat dit het juiste adres is?" vroeg hij. Ik trok me dankzij mijn roeiarmen op aan het hek tot aan het schrikdraad en keek de tuin in. Ik zag Grants auto staan, ik zag Angus' scooter staan. "Ik weet het 100% zeker" zei ik. Het zijn hun auto's. "Ik laat je niet achter voor je binnen bent" zei Leonard. En ik kon hem wel omhelzen. We bleven bellen, wel 20 minuten lang, maar er kwam geen antwoord. Ik belde hun telefoons, maar die stonden uit. Ik trok me weer op aan het hek en riep de tuin in: "Grant!" "Angus!" "It's me, Barbara". Doodse stilte. Er zal toch niets met ze gebeurd zijn...

"Je moet een plek hebben om te overnachten", zei Leonard. "Ik weet andere guesthouses in Melville", zei ik. Dus we stapten in de auto en reden naar twee andere guesthouses die ik kende - ze waren allebei dicht. "Dan gaan we naar het tankstation" zei Leonard. "Daar weten ze zeker guesthouses met 24-hour service."

Tankstation in Joburg. Midden in de nacht. Rondhangende mannen. Geen vrouwen. Maar allemaal vriendelijk. Hello miss. What brings you here? Uitgelegd. Beetje Engels. Beetje isiZulu. Pakje chips gekocht. Leonard vroeg in seSotho aan de pompbediende naar een guesthouse. Hij wees en legde het uit.

Guesthouse was zo gevonden. Het was intussen half 4. Er was een kamer vrij. Redelijk schoon. Wat van de prijs afgepingeld. Leonard bedankt en een reuzenfooi gegeven. Om 6 uur al weer wakker, op het hotelnetwerk - kon eindelijk een app naar Grant sturen met mijn Nederlandse sim-card zonder roaming. Grant was ongelooflijk opgelucht en voelde zich zo schuldig.

De bel bleek kapot te zijn. Maar Grant had wel half in slaap mijn geroep gehoord, maar had niets teruggehoord toen hij contact probeerde te maken via de intercom. Dus hij nam aan dat ie zich vergist had, voorbijgangers op straat had gehoord, en was weer gaan slapen.

Elke Zuid-Afrikaan die ik dit verhaal vertel, begint te sidderen. "I would have freaked out completely", zeggen zelfs de meest grote stoere Zuid-Afrikaanse kerels. Toch is er niets gebeurd die nacht. Ik heb geen enkel verdacht sujet gespot, alleen maar aardige mensen die wilden helpen. Als Leonard minder aardig was geweest dan had ik hem gevraagd om me tegen betaling terug te brengen naar de luchthaven om daar alsnog een luchthavenhotel te boeken. Dit had ik al bedacht toen ik bij de eerste bel geen antwoord kreeg van Grant en Angus. Er was geen moment reden geweest voor zorg of paniek en ik was ook geen moment angstig. Wel erg op mijn hoede.

Veel Zuid-Afrikanen, onder wie mijn toenmalige vriendje, zeggen dat ik zo ben omdat ik niet weet wat gevaar is. Omdat ik nog nooit in mijn leven door een ander mens ben aangevallen of fysiek gekwetst. Zalig zijn de onwetenden. Ik hoop nog lang onwetend te blijven.

Geen opmerkingen: